Zawory antyskażeniowe w praktyce

• Posted on 24 lutego, 2011 by marta.radomska
  

  Narzucany przez prawo obowiązek stosowania zaworów antyskażeniowych jest dziś powszechnie znany i zwykle przestrzegany. Każdy profesjonalny instalator stosuje zawory antyskażeniowe, jako urządzenia zabezpieczające instalacje wewnętrzne i zewnętrzne wody pitnej przed zanieczyszczeniem w wyniku przepływu zwrotnego.
  Jednak specyfika zaworów antyskażeniowych wciąż generuje szereg wymagań związanych z ich doborem, montażem i eksploatacją. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie i przybliżenie najważniejszych aspektów dotyczących tej grupy urządzeń.

  Powrót zanieczyszczonej wody w każdym przypadku może stanowić bardzo poważne zagrożenie. Zdarzenia tego rodzaju mogą pociągnąć za sobą skutki dla całego systemu wody pitnej a w konsekwencji dla zdrowia i życia człowieka. Skutecznym zabezpieczeniem przed skażeniem wody w wyniku przepływu zwrotnego są właśnie zawory antyskażeniowe. Obowiązujące przepisy prawne¹ nakładają obowiązek ich stosowania w każdej nowopowstającej, remontowanej lub modernizowanej instalacji wody pitnej.

  Podstawowym problemem, przed którym stają projektant, instalator i użytkownik, jest wybór właściwego urządzenia. Niestety na naszym rynku dostępnych jest wiele produktów, z których tylko niektóre spełniają ścisłe uwarunkowania stawiane zaworom antyskażeniowym, które są urządzeniami pełniącymi niezwykle odpowiedzialną rolę w instalacji. Formalnie, producenci nie mogą używać określenia „zawory antyskażeniowe” w stosunku do swoich zaworów, o ile nie spełniają one szczegółowych wymogów stosownych norm produktowych² (a tego typu praktyki niestety coraz częściej mają miejsce). Zgodność z wymaganiami technicznymi i jakościowymi podanymi w w/w normach musi zostać potwierdzona udokumentowanymi badaniami popartymi odpowiednim certyfikatem, wydawanym przez instytucję do tego uprawnioną (np. BV, DVGW, NF, WRC). Niezależnie, wymagane jest dopuszczenie do kontaktu zaworu z wodą pitną, czyli atest PZH (Państwowego Zakładu Higieny).
  Pierwszym zadaniem nabywcy jest zatem upewnienie się, że oferowane mu zawory antyskażeniowe posiadają europejski certyfikat potwierdzający ich zgodność z normami produktowymi. Każdy producent zaworów antyskażeniowych obowiązany jest przedstawić taki dokument (certyfikat produktowy) na żądanie.

  

  Przykładowe certyfikaty produktowe dla zaworów antyskażeniowych SOCLA

  Równie istotną kwestią jest właściwy dobór typu zaworu antyskażeniowego do rodzaju danej instalacji. Obowiązujące normy techniczne³ szczegółowo charakteryzują typy zabezpieczeń oraz ich dopuszczalne zastosowania. W zależności od konstrukcji technicznej, zespoły zabezpieczające zostały podzielone na rodziny, zaś te na poszczególne typy urządzeń. Każda z powstałych w ten sposób grup ma swój symbol – dwie litery (będące połączeniem oznaczenia rodziny i typu) i swoją nazwę. Charakterystyka techniczna urządzeń, należących do danej grupy, pozwala w sposób jednoznaczny określić stopień ochrony systemu wodociągowego poprzez dane urządzenie.
  Istnieje bardzo wiele rodzin zespołów zabezpieczających. Jednak, z praktycznego punktu widzenia, można wyróżnić kilka podstawowych rodzin zaworów antyskażeniowych, za pomocą których możliwe jest zabezpieczenie skuteczne i zgodne z obowiązującymi przepisami. Trzy główne z nich to:

  • rodzina BA – izolatory przepływów zwrotnych z możliwością nadzoru,
  • rodzina CA – izolatory przepływów zwrotnych bez możliwości nadzoru,
  • rodzina EA – zawory zwrotne antyskażeniowe z możliwością nadzoru.

  Norma klasyfikuje płyny, które mogą wtórnie zanieczyścić wodę wodociągową, na 5 kategorii. Dobór rodzaju zespołu zabezpieczającego zależny jest właśnie od kategorii potencjalnie cofającego się płynu. Takie (projektowe) podejście, można przełożyć na czysto praktyczne przykłady aplikacji zaworów antyskażeniowych – tj. można zaproponować dobór urządzeń zabezpieczających w zależności od rodzaju obiektu i typu instalacji. W poniższej tabeli zaprezentowano takie podejście.⁴ Nie sposób tu wymienić wszystkie możliwe rodzaje przyłączy, dlatego skupiono się jedynie na tych najbardziej popularnych.

  Rodzaj przyłącza	Rodzina	Typ zaworu prod. SOCLA
  dom jednorodzinny z wyposażeniem podst.	EA	EA291NF, EA251, EA271, EA453
  instalacja p.poż. (hydrantowa, tryskaczowa)	EA
  instalacja grzewcza bez inhibitorów	CA	CA2096
  instalacja grzewcza z inhibitorami	BA	BABM, BA4760
  budynek mieszkalny wielorodzinny, obiekt użyteczności publicznej	BA
  obiekt usługowy lub przemysłowy	BA

  Jako miejsce, w którym zawór antyskażeniowy powinien być obligatoryjnie zamontowany wskazuje się punkt początkowy wewnętrznej sieci wodociągowej, tj. punkt za zestawem wodomierza głównego od strony instalacji.
  Oddzielne zabezpieczenia powinny być zainstalowane:

  • w punktach czerpalnych,
  • na odgałęzieniach instalacji głównej zasilających: część produkcyjną i/lub usługową albo wyposażenie dodatkowe (np. zestaw kotłowy, instalację hydrantową, system zraszania ogrodowego, itd.).

  Większość urządzeń podłączonych do punktów czerpalnych wyposażona jest we własne indywidualne systemy zabezpieczające. Znajdują się one w urządzeniach domowych (jak pralki, zmywarki, urządzenia sanitarne) oraz w nowoczesnych bateriach czerpalnych. W związku z powyższym, zabezpieczanie punktów poboru wody dotyczy głównie zakładów przemysłowych i usługowych, gdzie zawór antyskażeniowy powinien być instalowany niezależnie (np. na przyłączu węża do spłukiwania posadzki).
  Natomiast szczególną uwagę należy zwrócić na odgałęzienia instalacji głównej o specjalnym przeznaczeniu. Te muszą być wyposażone w dodatkowe zabezpieczenia, stosownie do sposobu wykorzystania danej instalacji. Oznacza to, że np. budynek jednorodzinny z częścią usługową (np. warsztat samochodowy) powinien mieć zainstalowany zawór antyskażeniowy na przyłączu głównym (rodzina EA) oraz niezależny zawór na odgałęzieniu instalacji do części usługowej (rodzina BA). Dodatkowe zabezpieczenie służy ochronie wody zarówno w sieci wodociągowej, jak i w instalacji domowej.

  

  Zawory antyskażeniowe SOCLA

  Prawidłowy dobór zaworu antyskażeniowego jest obecnie jednym z warunków odbioru instalacji przez inwestora i/lub przedsiębiorstwo wodociągowe. Często pojawiającym się błędem jest zastąpienie zaworów rodziny BA tańszymi, ale stanowiącymi słabsze zabezpieczenie – zaworami rodziny EA. W konsekwencji okazuje się, że zamontowany zawór jest niezgodny z wymogami i z zatwierdzonym projektem. Oprócz dodatkowych kosztów może to być przyczyną opóźnienia uruchomienia instalacji. Za sam projekt odpowiada oczywiście projektant, zaś za spełnienie jego wymogów już instalator/wykonawca. Kwestie te są bardzo istotne, bowiem ewentualna późniejsza odpowiedzialność, w przypadku braku zabezpieczenia lub zastosowania niewłaściwego urządzenia, jest dość jednoznaczna. W związku z powyższym, pod żadnym pozorem nie należy zamieniać prawidłowo dobranego stopnia zabezpieczenia (rodziny) zaworów antyskażeniowych na inny (słabszy)!

  Drugim pojawiającym się błędem jest dobór średnicy zaworu antyskażeniowego wyłącznie na podstawie średnicy instalacji, w której jest montowany. Tymczasem wielkość zaworu powinna być ustalana przede wszystkim w oparciu o charakterystykę hydrauliczną (m.in. występujący przepływ). Często okazuje się (szczególnie w przypadku rodziny BA), że średnica zaworu może być mniejsza niż średnica samej instalacji. Właściwy dobór pozwala na uniknięcie problemów techniczno-eksploatacyjnych oraz na ograniczenie kosztów (związanych z zakupem przewymiarowanego zaworu).

  Niezwykle istotne znaczenie ma także prawidłowy montaż zaworu antyskażeniowego. Podstawowe wymagania w tym zakresie to:

  • łatwy dostęp do urządzenia (kontrola, przeglądy, wymiany),
  • zapewnienie odpływu do kanalizacji w przypadku urządzeń posiadających zawór upustowy,
  • urządzenie NIE może być instalowane w miejscu narażonym na zalewanie,
  • praca w środowisku powietrznym niezanieczyszczonym,
  • spełnione warunki techniczne (montaż w odpowiednim położeniu, zachowanie odcinków prostych, armatura towarzysząca).

  Poszczególnym grupom zaworów stawiane są specjalne wymagania dotyczące ich montażu, jak:

  dla rodziny BA:

  • odpływ do kanalizacji o odpowiedniej przepustowości,
  • montaż w pozycji poziomej,
  • montaż urządzenia odcinającego przed i za zaworem,
  • montaż przed zaworem filtra z osadnikiem,

  dla rodziny CA:

  • odpływ do kanalizacji o odpowiedniej przepustowości,
  • montaż w pozycji poziomej,
  • montaż przed zaworem filtra z osadnikiem,

  dla rodziny EA:

  • montaż w dowolnej pozycji,
  • montaż urządzenia odcinającego przed zaworem,

  W przypadku zaworów rodziny BA i CA, najczęściej obserwowanymi błędami w zakresie montażu jest brak wymaganego filtra przed zaworem antyskażeniowym oraz brak odpływu do kanalizacji.
  Należy zwrócić na to szczególną uwagę, bowiem błędy popełnione na etapie projektu lub wykonywania instalacji mogą skutkować późniejszymi problemami eksploatacyjnymi dla użytkownika (zalewanie pomieszczenia lub studni wodomierzowej), uniemożliwiać obsługę urządzenia (w przypadku braku towarzyszącej armatury odcinającej), a nawet powodować utratę gwarancji na dany zawór antyskażeniowy (np. w przypadku braku filtra przed zaworem).

  Na etapie eksploatacji zawory antyskażeniowe są urządzeniami działającymi samoczynnie i nie wymagającymi codziennej obsługi. Jednak zgodnie z obowiązującymi przepisami zawory antyskażeniowe powinny być raz do roku poddawane weryfikacji poprawności działania przez osoby wykwalifikowane w tym zakresie.
  W myśl Art.62 ust.1 ustawy Prawo budowlane, w czasie użytkowania obiektu budowlanego, na jego właścicielu lub zarządcy spoczywa obowiązek przeprowadzania:
  (…) kontroli okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego elementów (…) instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania (…)
  Do grupy tego typu urządzeń należy bezwzględnie zaliczyć zawory antyskażeniowe. Jako szczególnie odpowiedzialne zabezpieczenia instalacji wodociągowych, muszą być one badane pod kątem ich sprawności i poprawności działania, a wyniki badań ewidencjonowane.
  Obowiązek przeprowadzania okresowej weryfikacji poprawności działania każdego zaworu antyskażeniowego powinien być wpisywany w projekt instalacji oraz w książkę obiektu.
  Ustawa nakłada obowiązek badania co 12 miesięcy. Należy jednak zwrócić uwagę na specyficzne wymagania poszczególnych producentów zaworów antyskażeniowych, bowiem niektórzy wymagają częstszych kontroli niż jest to niezbędne (nie dotyczy to produktów SOCLA).
  Sposób przeprowadzania kontroli poprawności działania każdej rodziny zaworów antyskażeniowych jest nieco inny. W większości przypadków niezbędna jest do tego fachowa wiedza produktowa, a niekiedy nawet specjalna aparatura kontrolno-pomiarowa (np. w przypadku zaworów rodziny BA).

  Wszystkie wspomniane wyżej kwestie uwidaczniają fakt, że zawory antyskażeniowe są specyficznymi zabezpieczeniami i jako takie, wymagają każdorazowo indywidualnego podejścia. Przed ich instalacją należy dokonać właściwego wyboru urządzenia – zarówno pod kątem certyfikatów i dopuszczeń, jakie musi posiadać, jak i poprawności doboru stopnia zabezpieczenia. Na etapie instalacji należy pamiętać o wspomnianych w artykule wymaganiach montażowych, które są niezbędne dla zapewnienia poprawnego funkcjonowania samego zaworu oraz bezpieczeństwa instalacji (zabezpieczenie przed skażeniem) i obiektu (zabezpieczenie przed zalewaniem), w którym zostaje on zamontowany. Z kolei na etapie eksploatacji istotne jest spełnienie wymogów w zakresie weryfikacji poprawności działania tych odpowiedzialnych urządzeń.

  Powyższe aspekty są pochodnymi wymagań krajów Unii Europejskiej, w których zawory antyskażeniowe stosowane są od wielu lat. Biorąc pod uwagę światowych producentów, francuska firma SOCLA dysponuje najszerszym programem produkcji zespołów zabezpieczających przed przepływem zwrotnym. Swoje bogate doświadczenia przeniosła ona również na grunt Polski.
  Sztandarowymi produktami tej firmy w zakresie zaworów antyskażeniowych są izolatory przepływów zwrotnych typ BABM i BA4760. Są one stosowane w celu odizolowania systemu wody pitnej od potencjalnie cofającego się płynu kategorii od 1 do 4 włącznie. W przypadku płynów najwyższej kategorii 5, jedynym dopuszczalnym rozwiązaniem jest przerwa powietrzna. Izolatory sieciowe BA są więc najskuteczniejszymi zaworami antyskażeniowymi. Dzięki ich specjalnej konstrukcji, w momencie pojawienia się zagrożenia skażenia wody wodociągowej cofającym się płynem, strefy dopływu do zaworu i odpływu od zaworu są oddzielane tzw. pozorna przerwą powietrzną (opróżniana jest komora pośrednia zaworu). Dodatkowo izolatory przepływów zwrotnych BA mają możliwość bieżącej kontroli poprawności działania.

  

  Budowa izolatora przepływów zwrotnych typ BABM prod. SOCLA

  Korzyści techniczno-ekonomiczne klientów oraz propagowana przez firmę SOCLA idea powiązania skuteczności zabezpieczenia z optymalizacją kosztów inwestycji, były powodem rozszerzenia oferty handlowej  o kolejne urządzenia. Poza wymienioną wyżej grupą zaworów rodziny BA, znajdują się w niej: izolatory przepływów zwrotnych CA, zawory zwrotne antyskażeniowe EA, przerywacze próżni HD i DA, zawory zwrotne EC i ED, izolatory na przyłącze węża HA i wiele innych). Wystarczy wymienić choćby najpopularniejsze typy BABM, EA251, EA291NF, EA453 czy CA2096 z oferty SOCLA, by przedstawić szeroki wachlarz średnic i rodzajów przyłączy zaworów (w tym specjalnie przystosowane do montażu za wodomierzem).

  Oprócz produkcji zaworów antyskażeniowych, SOCLA także angażuje się w pomoc w projektowaniu, prawidłowym doborze i eksploatacji tych urządzeń. Dbałość o ochronę zdrowia konsumentów wody jest wpisana w misję firmy, dlatego jest ona wciąż bardzo aktywna w szerzeniu dogłębnej wiedzy technicznej w zakresie tych produktów wśród projektantów, instalatorów i użytkowników
  Poza zaworami antyskażeniowymi, SOCLA produkuje także zawory zwrotne, regulacyjne i kulowe, łączniki amortyzacyjne, przepustnice i akcesoria, zapewniając sobie czołową pozycję na polskim rynku armatury przemysłowej.

  Mając na uwadze cenne zdrowie każdego z nas, pozostaje wyrazić nadzieję, że zainteresowanie ochroną sieci wodociągowych przed wtórnym zanieczyszczeniem nie osłabnie, a znajomość zagadnień dotyczących stosowania zaworów antyskażeniowych będzie pogłębiała się wśród wszystkich projektantów, instalatorów i użytkowników tych odpowiedzialnych zabezpieczeń.

  ¹ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 z 2002 r. wraz z późniejszymi zmianami; §113 pkt.7 oraz §115 pkt.2).
  ² Normy produktowe określają zasady budowy i wymagania techniczne (zakres stosowania, wymiary, właściwości fizyko-chemiczne, hydrauliczne, mechaniczne i akustyczne) danych grup zaworów antyskażeniowych. Wszystkie w/w uregulowania są zharmonizowane z prawnymi aktami Unii Europejskiej.
  ³ Norma PN-EN 1717:2003 „Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dla urządzeń zapobiegających zanieczyszczaniu przez przepływ zwrotny” oraz PN-EN806-1:2005 „Wymagania dotyczące wewnętrznych instalacji wodociągowych do przesyłu wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Część 2: Projektowanie”.
  ⁴ Należy pamiętać, że w przypadku płynów kat. 5 jedynym skutecznym zabezpieczeniem jest zastosowanie przerwy powietrznej.

   

   

Komentowanie wyłączone.

aplikacja
doboruzabezpieczenia

Dobierz odpowiedni zawór antyskażeniowy

Oddajemy w Państwa ręce aplikację umożliwiającą dobór odpowiedniego zabezpieczenia antyskażeniowego, zgodnego z aktualnie obowiązującymi w tym zakresie przepisami. W ostatnim jej kroku możliwe jest uzyskanie m.in.: karty doboru zabezpieczenia (zawierającej dane techniczne i handlowe), karty katalogowej dobranego typu zaworu i rysunków CAD urządzenia.

Rozpocznij dobór